CAMPAÑA SOCIAL POR LA ENSEÑANZA DEL GALLEGO EN EL BIERZO.

ENVÍA TU QUEJA A LOS INSTITUTOS DE SECUNDARIA DE EL BIERZO.

Ante las presiones en ciertos institutos para que no se estudie la materia de lengua gallega ¡NECESITAMOS TÚ AYUDA!.

Puedes entrar en las web de los institutos de Vilalfranca del Bierzo:

http://iespadresarmiento.centros.educa.jcyl.es/sitio/

en la del instituto de secundaria de Cacabelos:

http://iesbergidumflavium.centros.educa.jcyl.es/sitio/

y en la del instituto Europa de Ponferrada:

http://ieseuropa.centros.educa.jcyl.es/sitio/

y cliquear en el icono "CONTACTO"

para dejar tu queja sobre la oferta de la materia de lengua gallega.

TAMBIÉN PUEDES ENVIAR TU CORREO ELECTRÓNICO

a los institutos de secundaria bercianos:

Bergidum Flavium de Cacabelos (24002160@educa.jcyl.es

Padre Sarmiento de Villafranca del Bierzo (24014630@educa.jcyl.es

Virgen de la Encina de Ponferrada (24008411@educa.jcyl.es

Europa de Ponferrada (24017916@educa.jcyl.es

MUCHAS GRACIAS POR VUESTRO APOYO SOLIDARIO.

http://www.obierzoceibe.blogspot.com/

http://sites.google.com/site/obierzoxa

O Bierzo, xuño de 2011.

DEMANDAS SOBRE O ENSINO DO GALEGO NO BIERZO.

DEMANDAS SOBRE LA OFERTA DE MATERIA DE GALLEGO EN EL BIERZO,
Colectivo cultural Fala Ceibe do Bierzo.
falaceibe@yahoo.es

El Colectivo Cultural Fala Ceibe do Bierzo está recibiendo denuncias de padres, madres y alumnado sobre coacciones para que no se pida la materia de lengua gallega en los institutos de secundaria. Nos han llegado testimonios de que esto está aconteciendo en el instituto de Villafranca del Bierzo. Ciertos funcionarios tratan de desinformar y confundir a los posibles demandantes de gallego. Así indican que la materia de gallego en muy difícil, que su estudio produce confusión a la hora de aprender castellano y gallego, y lo peor de todo, que el programa de gallego está a punto de desaparecer.

Desde el comienzo de la implantación del programa de enseñanza de gallego en El Bierzo ha tenido respuesta adecuada en los centros de infantil y primaria, pero la demanda escolar de esta materia idiomática desciende mucho en los institutos. Siempre hemos denunciado, curso tras curso, que en los centros de secundaria se poden obstáculos a la oferta de gallego. Con el inicio del actual período de matriculación, para el curso 2011-2012, vuelven los problemas a la hora de informar adecuadamente sobre la oferta escolar de esta materia.

Resulta incomprensible que se pueda rechazar la enseñanza del gallego en algunas escuelas e institutos de El Bierzo occidental. ¿Alguien puede entender que en el colegio de Vega de Valcarce no se oferte la materia de gallego?. Nos referimos a un municipio en el que sus vecinos hablan gallego, rodeado de otros municipios, gallegos y bercianos, que siempre se comunicaron en ese idioma territorial. Pues bien, la única razón que explica que no se estudie gallego en Vega de Valcarce es que no se oferta a su alumnado por decisión de su dirección, según nos cuentan los propios padres y madres afectadas.

Está claro que no se puede dejar la decisión de ofertar o no la materia de lengua gallega en El Bierzo a la decisión discrecional de las correspondientes direcciones de los centros. Ciertos equipos directivos presionan, cuando no coaccionan, a los padres, madres y alumnado para que no puedan optar libremente por el idioma gallego. La solución legal de este grave problema escolar es que la oferta de la materia de gallego sea obligatoria para todos los centros de El Bierzo occidental. Por supuesto, el aprendizaje de la lengua gallega sería voluntario para su alumnado como hasta ahora.

Para resolver la actual problemática lingüística de la enseñanza del gallego, instamos a los partidos políticos de las Cortes de Castilla y León y a la Consejería de Educación de la Junta de Castilla y León a que cambien el régimen jurídico actual. En este sentido hacemos las siguientes propuestas de reforma normativa:

1ª. Que la materia de lengua gallega sea de oferta obligatoria para todos los centros escolares de El Bierzo occidental. Sólo de esta forma se podrá garantizar al alumnado su elección voluntaria por el estudio del idioma gallego.

2ª. Que se reconozca el derecho del alumnado berciano a poder seguir sus estudios de gallego, de forma continuada, en los sucesivos niveles educativos, a saber, infantil, primaria, secundaria y bachillerato. Y que al final de cada ciclo académico obtenga la correspondiente titulación oficial llamada Celga, tal como se reconoce en la Comunidad Autónoma de Galicia.

3ª. Que se garantice la información adecuada y suficiente sobre la oferta de la materia de lengua gallega en todos los colegios e institutos de El Bierzo occidental, especialmente durante el período de matriculación. Se incidirá en que los sobres de matriculación contengan un díptico informativo sobre la oferta de gallego y que en la hoja de matriculación conste la casilla a favor de esta materia lingüística. También se elaborarán carteles informativos para su colocación en lugares visibles del centro, y será obligatoria la información sobre la materia de gallego en la página web del centro.

De nuevo nos dirigimos al Procurador del Común de Castilla y León para que abra expediente informativo sobre las citadas denuncias en los centros de Vega de Valcarce y el instituto Padre Sarmiento de Villafranca del Bierzo. Pedimos que compruebe y valore también si los centros de secundaria presentan carencias a la hora de informar adecuadamente sobre la oferta escolar de la materia de gallego en sus páginas web.

Ponferrada, junio de 2011.

http://www.obierzoceibe.blogspot.com/

http://sites.google.com/site/obierzoxa

ASOCIACIÓIS BERCIANAS EN DEFENSA DO ENSINO GALEGO.

SOBRE OS PERSISTENTES PROBLEMAS DE INFORMACIÓN Á HORA DE MATRICULARSE NO PROGRAMA DE PROMOCIÓN DO GALEGO NOS CENTROS EDUCATIVOS DO BIERZO.

A presente nota de prensa sae á luz ante o inminente proceso de matrículas que se vai dar nos centros educativos de todo o Bierzo. Realizamos un chamamento aos alumnos/as e familias con rapaces e rapazas en idade escolar, tanto de Primaria como de Secundaria, para que se informen das vantaxes e beneficios que ofrece o PROGRAMA DE PROMOCIÓN DE GALEGO que se imparte de xeito optativo nos centros de ensinanza da nosa Comarca e que leva xa aplicándose con gran éxito desde o ano 2002. Ante a falta de información existente quixeramos aclarar os seguintes aspectos a ter en conta:

1º Constatar unha vez máis o éxito do Programa do galego no Bierzo cando vai comezar o décimo curso de implantación deste Programa que foi acordado polas dúas Comunidades Autónomas, a de Galicia e Castilla y León. No presente curso, que xa está rematando, están matriculados máis de 1000 alumnos/as bercian@s. É importante destacar que as primeiras xeracións de bercianos que remataron os seus estudos obrigatorios co título que acredita que cursaron dito programa (CELGA) se incorporaron a estudos superiores ou a actividades laborais de xeito notable.

2º Recordar que o éxito deste PROGRAMA DE PROMOCIÓN DO GALEGO débese a unha necesidade obxectiva existente que a sociedade berciana detectou posto que máis de mil familias, como xa comentamos, ve no mesmo unha oportunidade de reforzar o currículo dos seus fillos/as dadas as vantaxes que ofrece. Os alumnos que o cursan, sen esforzo adicional, rematan cunha titulación a maiores que o resto (os denominados títulos CELGA) que lles abre portas a unha vida laboral futura, ademais de servirlles de reforzo da identidade cultural da nosa comarca.

3º Debemos agradecer de xeito expreso aos mestres e profesores a súa aportación inestimable para superar os obstáculos que a aplicación deste programa supuxo ata o de agora. A pesar do éxito antedito e da demanda que vai en aumento, é evidente que non se atende como é debido por parte da administración sen que iso repercuta no entusiasmo co que se leva a cabo por parte dos alumnos/as e dos seus mestres. Son os docentes do programa os que son obxecto de maior presión que veñen denunciando que se exerce dende algunhas direccións, como se pode comprobar pola denuncia que apareceu na semana pasada en prensa.

4º Facéndonos eco precisamente das denuncias que se realizan por parte do profesorado e denunciamos tamén nós a arbitrariedade coa que actúan algúns Equipos Directivos á hora de realizar o proceso de información para unha nova matrícula nun claro exercicio de manipulación da intención inicial das familias que son dirixidas a desestimar o galego como optativa (por exemplo, nos cambios de etapa de Primaria a Secundaria en centros como o IES Padre Sarmiento) para o que se bota man da autoridade dos cargos que ocupan e faise uso de diversos argumentos falaces e interesados. Esta actitude evidencia unha falta de profesionalidade absoluta que, condicionada polos prexuízos que teñen ante este exitoso programa, mesmo incumpre a legalidade en vigor que obriga a unha información obxectiva pública do dereito que teñen os alumnos e as familias a escoller este programa. Un programa, insistimos, que evidentemente lles vai supor un beneficio como demostran resultados notables e notorios. A non publicidade do programa, a falta de información e o dirixismo xa provocou que no curso de 1º da ESO nos centros onde a súa directiva é contraria ao programa triunfasen no curso pasado estes intereses persoais e ideolóxicos dos directores, a toda vista ilexítimos. Ao incumprir coa legalidade e os consellos, que se teñen recibido nos propios centros de xeito reiterado desde entidades como o Valedor do Pobo, cremos que se está impedindo un dereito e poñendo trabas á liberdade de opción que permite a lei educativa vixente.

5º Quixeramos denunciar á vez a pasividade da administración educativa ( Dirección Provincial de educación que coordina este programa no Bierzo) que, polo de agora, non ten actuado coa dilixencia e eficacia que se debe ante as reiteradas denuncias que se veñen cursando neste sentido, tanto por parte dos profesores do Programa, como de entes e colectivos que estamos a favor da divulgación do mesmo, porque constitúe un atentado ao dereito a beneficiarse de matricularse neste Programa que consideramos un enriquecemento persoal e colectivo para os cidadáns do Bierzo tanto para os que usamos o galego de xeito natural e como lingua propia do Bierzo como para os que desexan aprendela.

6º Solicitamos que se poña fin a esta situación inxustificada de pasividade por parte da administración implicada. Reclamamos que se vixíe o proceso e que se garanta unha información veraz e obxectiva ante o inminente proceso de matriculación que se vai realizar nestes días con medidas como a inspección directa da oferta que se realiza,o control dos sobres de matrícula, así como a colocación da información visible, específica e pertinente da existencia do programa de galego nos centros e lugares onde se xestionan ditas matrículas. Reclamamos que se impida nos distintos centros educativos do Bierzo de feito que os Equipos directivos, teñan a opinión que teñan ao respecto do Programa, non interveñan de xeito efectivo á hora de que unha familia escolla a opción que máis lle interese ao seu fillo/a.

Concluímos esta nota esixindo unha actuación máis limpa e menos manipuladora, que permita a información abertamente do Programa de Promoción do Galego e das súas vantaxes, que a opción sexa realmente coñecida pola totalidade dos alumnos/as do Bierzo e as súas familias especialmente cando están a realizar as matrículas correspondentes ao próximo curso escolar.

O Bierzo, 23 de xuño de 2011.
Asinan esta nota:
Asociación Cultural ESCOLA DE GAITAS DE VILAFRANCA DO BIERZO
Asociación Berciana da Lingua XARMENTA.
Asociación Cultural FALA CEIBE
Comisión Cultural MARTÍN SARMIENTO.

A TOPONIMIA DA CONTORNA DE CASTROPETRE

A TOPONIMIA DA CONTORNA DE CASTROPETRE
(NÚCLEO DE POBLACIÓN DO CONCELLO DE OENCIA),
Por Xabier Lago Mestre, do colectivo Fala Ceibe do Bierzo.

falaceibe@yahoo.es

Principiamos unha serie de artigos sobre a toponimia local da rexión do Bierzo. Nos casos de castellanización da toponimia daremos preferencia á lingua territorial galega. Fixamos hoxe a nosa atención na contorna de Castropetre, pertencente ao concello de Oencia, no noroeste, lindando coa bisbarra de Valdeorras, preto de Ourelo. Castropetre está xunta a estrada que vai de Oencia a Sobrado.

TOPONIMIA AO SUR.
Pena Gafarreira (814 m.) que divide os cavorcos de Verdeal (leste) e dos Oirais (oeste). Las palabras galegas cavorcos aparecen con b nos mapas toponímicos casteláns.
Xa nos lindeiros coa provincia de Ourense temos Aira de Lobos (leste), Salto do Gato e Campo do Capador (oeste), con claras referencias a animais salvaxes da zona.

TOPONIMIA DO NORTE.
No territorio norte conseguimos máis topónimos que na devandita zona sur.
Ao redor do pobo temos Souto, por mor dos abundantes castiñeiros, Airiña e Fonte. Castropetre sempre tivo sona polas súas boas augas curadeiras.
Pasando o río Selmo, xorde Maitei, e subindo, Calandros e Agar.
Terras para riba da montaña, temos O Seixón das Uces (combustible vexetal de tantos fogares bercianos), Silvaredo e, máis no alto, Valdemadeiro (subministrador de madeira).

TOPONIMIA PARA O LESTE.
En dirección para Sobrado distinguimos, á dereita do río Selmo, Xardoal, Asadeira, A Pena, Coba (por cobado do revirado río ou cova) e Chao de Moín (referencia a outro muíño rural). Pola esquerda xorden Calandros, Treitoiro, Encinas de Cubilledo e Castrillois.
Saíndo pola estrada de San Tirso, á dereita, amósase a Pena do Seixo (referencia a pedras de cuarzo), e para enriba Sucabeza (992 metros). Voltamos para a outra estrada cara a Sobrado e destacamos Ladeira dos Domingos e Antolín.
Outros topónimos máis para o río Selmo son A Trapa, A Pegada, Cubilledo, Chao de Sio, Valdepedriñas, Lamazais (monte utilidade pública, 857), Carba da Rodeira, Antefreita, As Castañais, Valiña Longa, regato Valdemesme, Roxadeira…

TOPONIMIA AO OESTE.
Saíndo de Castropetre, en dirección para a capital do concello de Oencia, seguimos o curso natural do río Selmo, agora augas enriba. Atopamos á esquerda del, Souto, Ladeira, Baboeira (da nome ao regato, val e fonte), Focaros (monte de utilidade pública 857), Xeixón e maila Ferraría (castelanizado en Herrería). Pola outra banda, á dereita, o dito Maitei, Viña, Abreiral e Raguas. Nesta banda, na ladeira da montaña, están Agar, Silvaredo, Teso Silvaredo, e máis enriba, O Seixón das Uces e O Seixón do Pan, clara referencia á searas ou bouzas de centeo por mor da altitude e orografía adversas.

O Bierzo, xuño de 2011.
http://www.obierzoceibe.blogspot.com/

www.sites.google.com/site/obierzoxa

www.twitter.com/obierzoxa

LA RECEPCIÓN DE A TV DIXITAL GALEGA NO BIERZO MÁIS CERCA

LA RECEPCIÓN DE LA TV DIGITAL GALEGA EN EL BIERZO MÁS CERCA,
POR EL COLECTIVO CULTURAL FALA CEIBE DO BIERZO.

falaceibe@yahoo.es

El colectivo cultural Fala Ceibe do Bierzo informa de que la Junta de Castilla y León y la Xunta de Galicia tienen previsto firmar un Protocolo General de Colaboración en este mes de enero. Este Protocolo incluirá diversas materias: cultura, sanidad, comunicaciones, servicios sociales, extinción de incendios, etc. Pero hay un temor fundado a que no se mencione la posible y necesaria colaboración interautonómica en materia de la emisión y recepción de la televisión digital terrestre, en lo que se refiere a la TVD Galega en la región de El Bierzo.

Fala Ceibe do Bierzo recuerda que en este sentido las Cortes Generales ya están elaborando una ley que da amparo jurídico a la recepción de las televisiones públicas regionales en otras comunidades autónomas vecinas. Así, este pasado día 7 de enero la Comisión Constitucional del Congreso, en el debate sobre la Ley General de la Comunicación Audiovisual, aprobó una enmienda que se refiere a la posibilidad de que televisiones públicas puedan verse en otras comunidades autonómicas. El texto de la enmienda aprobada entre PSOE y CIU se refiere a comunidades autónomas vecinas que tengan “afinidades lingüísticas y culturales siempre que así lo acuerden mediante convenios (…)”. Está claro que entre Galicia y El Bierzo existen ese tipo de afinidades lingüísticas y culturales en lo que se refiere Al mantenimiento común del idioma gallego.

Fala Ceibe do Bierzo indica que esa Ley General de la Comunicación Audiovisual se aprobará con esa dicha enmienda en el Senado para entrar en vigor cuanto antes. En este contexto favorable a la recepción de la TV Digital Gallega en la región de El Bierzo, creemos que el dicho Protocolo de Colaboración entre la Xunta de Galicia y la Junta de Castilla y León debería de incluir ya una mención a esa materia televisiva. Indicamos que incluso se podría hacer incapie a la reciprocidad de señales televisivas, es decir, que la TV Digital Gallega se pueda ver en El Bierzo y que a la TV Digital de Castilla y León se pueda ver en Galicia, concretamente en la comarca de Valdeorras. Todos sabemos que esta comarca tiene mucha afinidad histórica, social, económica y cultural con El Bierzo y, por lo tanto, las actuales emisiones de la TVCYL de Ponferrada podrían tener interés para la población de Valdeorras.

Fala Ceibe do Bierzo insiste con esta petición social para que se pueda seguir viendo la TV Digital Gallega. En este sentido ya hemos mandado las correspondientes quejas al Procurador del Común de Castilla y León, Valedor do Pobo Galego y Defensor del Pueblo del Estado. Sería un grave error político, por parte de los Partidos Populares de Galicia y Castilla y León, no tener en cuenta esta demanda colectiva que desea que se mantenga la recepción de la TV Digital Gallega en El Bierzo. En este contexto, la actual pasividad política, constatada en la negativa del PP a aprobar una propuesta de resolución del PSOE en las Cortes de Valladolid sobre la TV Digital Gallega, no tiene sentido, pues tanto la tecnología actual como el marco jurídico van a permitir, más pronto que tarde, que los bercianos y las bercianas podamos seguir viendo la TV Gallega en nuestra región.

Ponferrada, enero de 2010.
www.obierzoceibe.blogspot.com

REFLEXIÓIS DE TOPONIMIA GALEGA-BERCIANA.

REFLEXIÓIS DE TOPONIMIA GALEGA-BERCIANA.

polo ancarés Aquilino Poncelas Abella.

As miñas consideraciois van ter máis que ver con razois personais e sociais que históricas ou filolóxicas, pois astora non teño tempo nin documentos abondo como pra profundizar nesto. Sabedes millor que eu que documentos non faltan, mais ¿quer eso decir que o que eilí aparece representa a fala da xente nese momento? Claro que non ou, por decilo de maneira menos taxativa, pode representar unha aportación máis e nin siquera a de máis valor. Se buscamos o nome de Teixeira (o meu lugar) poida que non apareza cáseque con esta grafía ata hai pouco e en contadas ocasiois. Nin en mapas do exército ou documentos catastrais aparece co nome en galego. Así logo colquera, basándose neso, pode defender que en Teixeira non se fala galego e polo tanto o nome debe ir en castelá. Digo Teixeira como podía decir Devesas (Dehesas nome oficial) hoxe un barrio de Ponferrada. Pero eu teño grabaciois da fala de eilí na que o nome que aparece é Devesas.Polo tanto, é a tradición oral (consérvese ou non unha ou outra lingua) a que debe mandar á hora da toma de decisois.

Penso que pra a recuperación dos nomes orixinais o millor sistema sería dende unha lei comarcal que dara cobertura legal ás aprovaciois máis atrás dos concellos (Non sei se habería que facer algunha modificación no Estatuto de Castela e León). Digo esto porque se a iniciativa ten que vir das maos dos concellos (sacado nalguis casos) non daría nunca chegado a bon cabo. Esto ten que ver ca falta de compromiso, complexo e o pouco prestixio que esta fala sigue tendo en parte de galegofalantes do Bierzo.

Despois sempre sería millor (esto ten máis que ver cunha táctica sociolóxica que outra cousa) empezar con poñer os nomes en bilingüe, sería unha maneira de conxurar máis que posibles ataques. Enténdese que neste traballo o proceso habería de tar dirixido ou axudado por persoas preparadas (estudiosos, Academia da Lingua Galega, Instituto Superior de Investigaciois Ciéntíficas, Academia da Llingua Asturiana, caso de entrar no dominio leonés, etc.).

O troque de nomes en tempos diferentes e distintas administraciois da como resultado que apareza Aira de Pedra (quiciabes o escribano ou responsable non daron ca traducción axeitada) e que Ponte de Rei acabara na oficialidades de Puente de Rey. Ou que en mapas aparezan nomes traducidos como Piedra Caballar por Pedra Cabalar ou Balongo (sen verter a outra lingua), ou traducciois atrevidas como Río de Meco por Rudimeu. Todo sen xeito e arbitrario.

É polo tanto tempo de poñer orde a tanta arbitrariedade e capricho, de volvelos topónimos co sou verdadeiro significado e sentido e ás persoas o direito fundamental de chama-las cousas polo sou nome, o que eles recibiron e siguen conservando. ¿Cómo entender que Teixeira, Veiga ou Vilar sigan sen aparecer no mapa? ¿Onde queda o respeto e protección das falas minoritarias e polo tanto dos sous falantes?

Novembro de 2009.

DEMANDAS SOBRE LA ENSEÑANZA DEL GALLEGO CURSO 2009-10

DEMANDAS SOBRE LA ENSEÑANZA DEL GALLEGO
PARA EL CURSO ACADÉMICO 2009-2010
DE FALA CEIBE DO BIERZO.

La Asociación cultural Fala Ceibe do Bierzo se dirige a la ciudadanía berciana, la Consejería de Educación de la Junta de Castilla y León, el Procurador del Común de Castilla y León y los medios de comunicación para informarles de la actual problemática escolar de la enseñanza de la materia de Lengua Gallega en El Bierzo. Seguidamente indicaremos los puntos principales y más conflictivos del aprendizaje del gallego, según las variadas demandas de la comunidad escolar, padres, madres, profesorado y alumnado afectado.

1. IMPOSIBILIDAD DE ESTUDIO DEL GALLEGO EN EL BACHILLERATO.
Nos ha llegado la queja de los afectados referida a que cierto alumnado que ha estudiado la materia de Gallego en la ESO, tras finalizar los 4 cursos de que se compone, no puede continuar estudiando gallego en Bachillerato. Cerca del 77,7% del alumnado que ha cursado gallego en la ESO no se le permite optar por esta misma materia de Bachillerato. Al alumnado que no ha cursado los 4 cursos completos de la materia de Ciencias Sociales en Gallego no se le concede el título oficial de Gallego conocido como CELGA 2.

En El Bierzo cierto alumnado se incorpora a la materia de Gallego en los diferentes cursos de la ESO, sin completar la totalidad de los 4 cursos, debido a la falta de información institucional adecuada al comenzar la ESO. La solución a esta problemática escolar es que se permita al alumnado elegir la optativa de Lengua y Cultura Gallega en Bachillerato sin tener la titulación de CELGA 2 para el alumnado que ha superado 4º de ESO y ha aprobado con nivel suficiente. El alumnado que estudia Bachillerato tiene dos cursos para aprender Gallego y poder presentarse a las pruebas para la obtención del título CELGA 2 y, posteriormente, obtener también el título CELGA 3, al final del Bachillerato, condicionado a la previa consecución del CELGA 2.

Estamos en el período de matriculación para el curso 2009-2010 y los centros educativos de El Bierzo con 1º y 2º de Bachillerato no ofertan la materia optativa de Lengua y Cultura Gallega por falta de comunicación oficial al respecto. Esta carencia de la materia de Gallego en el Bachillerato perjudica claramente al alumnado que desea continuar con sus estudios de Gallego desde la ESO. La cláusula 2.3 del Protocolo General de Colaboración entre la Xunta de Galicia y la Junta de Castilla y León establece que “se promoverá que los centros que optasen por esta enseñanza le otorguen continuidad al programa para garantizar que los alumnos puedan completar los estudios y obtener los certificados correspondientes”.

La Consejería de Educación de la Junta de Castilla y León tiene que resolver de forma definitiva esta problemática de la materia optativo de Gallego en Bachillerato. Así debe elaborar normativa al respecto y enviarla cuanto antes a los centros educativos para su ejecución inmediata. Antes de que comience el curso académico 2009-10 se debe solucionar este grave problema para que la comunidad escolar pueda optar libremente por la materia de Gallego en Bachillerato.

2. HERMANAMIENTO E INTERCAMBIO DE VISITAS EDUCATIVAS.
La cláusula 2.5 del Protocolo General de Colaboración indica que “ambas comunidades potenciarán el hermanamiento y el intercambio de visitas entre los centros públicos de Castilla y León donde se imparte esta enseñanza y los de Galicia de semejante nivel educativo”. Pero nos llegan quejas de la comunidad escolar afectada sobre los problemas que surgen para ejecutar este acuerdo interautonómico sobre hermanamientos con centros gallegos y visitas educativas a Galicia. Algún Consejo Escolar de Villafranca se ha manifestado contrario a este hermanamientos entre su centro educativo y otros de la Comunidad Autonómica de Galicia. Oponerse a esos intercambios y visitas educativas de los centros bercianos supone un obstáculo al desarrollo pedagógico pleno del alumnado de la materia de Gallego, pues los contactos con Galicia facilitan una mejor asimilación de la Lengua y Cultura Gallega.

Pedimos la intervención de la Consejería de Educación de la Junta de Castilla y León en este asunto mediante la comunicación oficial de autorización a los centros escolares afectados y su profesorado de Gallego para que se fomenten estos intercambios escolares interautonómicos. Se debe garantizar a todo el alumnado afectado la participación en estos hermanamientos con centros gallegos y visitas educativas a Galicia, sin impedimentos burocráticos (aprobación por Direcciones, Claustros y Consejos Escolares) ni económicos (subvenciones de Dirección Provincial de León o Consejería de Educación), así como la recuperación posterior de las clases perdidas por causa de los viajes.

3. PROMOCIÓN DEL PROGRAMA DE GALLEGO.
Desde hace años venimos reclamando una Campaña de promoción del programa de Gallego en los centros escolares de El Bierzo. Esta carencia informativa institucional casi no ha variado curso tras curso. Así en la “Guía del estudiante. Oferta Educativa de León. Curso 2009-10” la información se reduce a indicar los centros en donde se imparte la materia de Gallego. Nada se habla de las ventajas del aprendizaje del Gallego, las condiciones, los cursos, la titulación obtenida, etc.

La cláusula 2.5 del Protocolo General de Colaboración determina que “se fomentará la creación de un foro web o aula virtual para favorecer el mutuo conocimiento e intercambio de experiencias entre los escolares”. Nada de esto se ha cumplido por parte de la Consejería de Educación de la Junta de Castilla y León. Por eso exigimos el cumplimiento de lo pactado en materia de información de la enseñanza del Gallego en internet según el Protocolo interautonómico.

Es preciso iniciar una Campaña de información y promoción del Programa de Gallego de forma inmediata y actualizada en todos los centros de El Bierzo occidental. Además hay que garantizar que todo el alumnado recibirá en el sobre de matrícula la información adecuada y completa sobre la materia de Gallego, con la petición expresa y clara de autorización por los padres y las madres de la opción por la materia de Gallego.

La Consejería de Educación debe dar instrucciones concretas a los centros escolares sobre la información mínima de la materia de Gallego que ofertarán a sus comunidades escolares. Concretamente los centros facilitarán la libre elección del Gallego, en el sobre de matrícula, mediante dos formas: 1ª con pregunta directa sobre la opción voluntaria por la materia de Gallego y 2ª con la correspondiente casilla de la materia de Gallego en los impresos de matriculación.

4. GALLEGO EN NUEVOS CENTROS ESCOLARES.
La enseñanza del idioma Gallego en El Bierzo tiene un mandato legal derivado del propio Estatuto de Autonomía de Castilla y León. En su artículo 5.3 leemos que “gozan de respeto y protección la lengua gallega en los lugares en que habitualmente se utilice”. Hay una expresa vinculación entre idioma gallego y territorio en donde se utiliza. Además, el Protocolo General de Colaboración insiste en “delimitar, de acuerdo con los estudios sociolingüísticos existentes, la extensión geográfica del área de aplicación de lo establecido en el protocolo, concretando tantos los centros como el alumnado afectado” (cláusula 3.1.c). Resulta difícil entender que todavía haya centros escolares en pleno Bierzo occidental, territorio histórico gallego-hablante, que no oferten la materia voluntaria de Gallego. Son los casos de Veiga de Valcarce, Quilous, Carracedelo o Fabeiro. Sabemos de la demanda de esta materia que hay en estos centros y también del rechazo por parte de las respectivas direcciones.

La Consejería de Educación de la Junta de Castilla y León debe garantizar la oferta de la materia en todos los centros educativos de El Bierzo occidental para cumplir con el mandato del Estatuto de Autonomía. Sólo así el alumnado podrá ejercer su derecho a optar voluntariamente por la materia de Gallego.

Igualmente demandamos que la materia de Gallego se oferte en todos los niveles no universitarios. No se pueden dar situaciones lamentables como la del centro escolar de A Ponte Domingo Flórez, en el cual no se oferta la materia de Gallego en secundaria. En otros centros se impide estudiar Gallego en bachillerato. De esta forma se interrumpe el progreso educativo del alumnado berciano que estudia Gallego.

5. ACTIVIDADES EXTRAESCOLARES.
Sigue habiendo problemas para que el alumnado de Gallego pueda participar en las actividades extraescolares que se organizan. Éstas son muy necesarias para completar su formación sobre la materia de Gallego. Pedimos que se facilite la participación del alumnado en actividades extraescolares relacionadas con el idioma gallego, casos del Día das Letras Galegas, fomento de la lectura (Salibrín de biblioteca municipal de Ponferrada), cine, música, teatro, etc. Entendemos que estas actividades extraescolares no deben depender de la autorización de los departamentos de Ciencias Sociales sino del propio profesorado de Gallego.

Ponferrada, 27 mayo de 2009.
www.obierzoceibe.blogspot.com

DIALECTOLOXÍA GALEGO-BERCIANA.

DIALECTOLOXÍA GALEGO-BERCIANA,
Por Xabier Lago Mestre, de Fala Ceibe do Bierzo.

falaceibe@yahoo.es

A lingua galega falada no Bierzo ten certas especificidades filolóxicas que paga a pena comentar polo seu interese social. Dende logo non compartimos denominacións terminolóxicas referidas ao dialecto berciano, galego-leonés ou galego-berciano porque ese pretendido dialecto rexional non é tal porque non ten unidade filolóxica minimamente esixida. Pola outra banda, cando os falantes se refiren ao seu chapurreao do Bierzo, dicimos que esa mesma denominación se utiliza en diversas comarcas de Galiza para denominar as súas falas locais e incluso nas comarcas aragonesas. O profesor Francisco Fernández Rei indica ao respecto “que aínda hoxe moitos falantes digan espontáneamente que non falan galego auténtico, senón un galego chapurrado, e que o galego cerrado se escoita en tal ou cal lugar, que con frecuencia se asocia cun sitio ou cunha zona moi distante xeograficamente de onde é a persona investigada, lugar unido moitas veces á idea de atraso e resticidade (…)” (Dialectolóxía da lingua galega, 1990).

O catedrático de Santiago fai un estudo dos bloques lingüísticos da lingua galega do noroeste peninsular. O Bierzo queda comprendido no bloque oriental, e dentro deste na área oriental-central, compatindo espazo coas subáreas A Fonsagrada-O Courel-O Bierzo e Valdeorras-Viana. Ao norte linda coas áreas asturiana, ancaresa e ao sur a área zamorana.

A área ancaresa comparte características coa áreas asturiana e zamorana. Así o ancarés forma palatización de a tónico: irmä, pèdre; dobre acentuación: buscar, cólmëa; existencia de vocais nasalizadas: cadea, madría; gheada en amigho, ghalo; aspiración de –s postnuclear; cheísmo; pretérito dos verbos en –er (colliu, collimos, collirla…); o artigo masculino singular l´ en posición antevocálica (l´horto); os demostrativos estos, esos, aquelos; posesivos meu(s), tou(s), sou(s),mia(s), túa(s); alomorfo l do pronome átono o tras forma verbal rematada en vocal ou ditongo (sintol, víul, deixóuel);formas verbais collí, partí, dixe, sen o –n propio do galego común; pretérito dos verbos en –ar (cantèche, cantèmos, cantèstestes).

A lingua galega da rexión do Bierzo ten diferencias entre dúas zonas, a oriental e a occidental. As formas baxo, caxa son máis utilizadas na oriental e menos na occidental, mentres que baixo e caixa se usan máis na occidental que na outra. O -L- e o -N- permanecen na zona oriental e pérdense na occidental. Plural en cais e ladrois no occidente e caes e ladroes no oriental. Colliu, collira, collise predominan na oriental. Colleu, collera e collese imponse na occidental. Acentuación paroxítona en cantabamos e cantaramos na zona occidental. Acentuación proparoxítona en cantábamos e cantáramos máis no oriente. Desinencia –ste no pretérito no oriente, mentres que desinencia –che no occidente.

O lindeiro oriental do idioma galego na rexión berciana os filólogos a fixan na divisoria dos ríos Cúa e Sil, e máis ao sur coincide cos límites administrativos entre as provincias de Ourense e León. De novo seguimos a Francisco Fernández Rei para comentar que, a pesar do descrito dialectismo do idioma galego do Bierzo, “convén salienta-lo feito de que a unidade do galego vivo é moi grande; non pode falarse de fragmentación dialectal ó non sentiren os falantes como profundas e definitorias as diferencias lingüísticas, o que non quere dicir que o estudioso da lingua galega non poida delimitar áreas lingüísticas (…)”.

O Bierzo, maio de 2009
http://www.obierzoceibe.blogspot.com/

www.ciberirmandade.org/falaceive

NOVA VISITA DE ESTUDANTES BERCIANOS A GALIZA

VISITA DE ESTUDANTES BERCIANOS A GALIZA,
Por Xabier Lago Mestre, Fala Ceibe d´O Bierzo.

falaceibe@yahoo.es

Por mor do Protocolo para o ensino do galego n´O Bierzo, sinado entre a Xunta de Galiza e a Junta de Castela e León, máis de 100 estudantes da materia de galego visitan a Comunidade Autónoma de Galiza. Ao longo desta terceira semana de abril o alunado berciano percorrerá diversas ciudades galegas. A organización desta viaxe cultural está organizada pola Secretaría Xeral de Política Lingüística.

Esta viaxe escolar pretende achegar a realidade lingüística e cultural de Galiza ao alunado berciano que estuda galego na nosa rexión periférica dende o ano 2001. Tamén se quere un contacto directo entre os escolares bercianos e galego para que practiquen o seu idioma común con total naturalidade. Coñecer o patrimonio histórico, arquitectónico e etnocultural de Galiza vai ser de grande interese para o noso alunado, deste xeito poderán atopar moitas semellanzas patrimoniais comúns. A visita a diversas ciudades galegas vai suponer a todos e todas unha viaxe inesquecible e moi enriquecedoira.

A delegación berciana estará composta por cativos e cativas de 10 a 12 anos, e mozos e mozas de 13 a 17 anos. Alunado dos centros escolares de Toural dos Vaos, Toural de Merais, A Ponte Domingo Flórez, Vilafranca, Cacabelos e Ponferrada. Dende logo que moitos compañeiros, deste alunado que visita Galiza, e que restan nos seus colexios, vai sentir envexa positiva dos estudantes que teñen agora este premio viaxeiro. Porque, a quen non lle gusta viaxar a Galiza?. En fin, estas actividades extraescolares son moi necesarias para o estudantado berciano que aprende galego neste curso 2008-09, e deben potenciarse cada curso máis.

O Bierzo, abril de 2009.
http://www.obierzoceibe.blogspot.com/

www.ciberirmandade.org/falaceive

CONSOLIDACIÓN DO ENSINO DO GALEGO N´O BIERZO

CONSOLIDACIÓN DO ENSINO DO GALEGO N´O BIERZO,
Por Xabier Lago Mestre, Fala Ceibe do Bierzo.

falaceibe@yahoo.es

Durante as dúas últimas décadas do século XX a reivindicación a prol do ensino do galego n´O Bierzo foi medrando paseniño. Nos 80 o colexio de Corullón xa tomara conciencia do bilingüismo escolar, o cal se manifestaba na súa revista A´Curuxa (1983-1995), con textos en galego. A presión social constante dobregou a resistencia monolingüe da Junta de Castela e León. Foi no curso académico 2001-2002 cando se permitiu finalmente a oferta da materia de galego nos centros escolares da nosa rexión. Os tres colexios pioneiros, de Corullón, Cacabelos e Carucedo, facilitaron a aprendizaxe do galego ao seu alunado.

A lingua galega d´O Bierzo occidental, que sempre se tiña escoitado fóra das aulas, nos patios, nas rúas o nos fogares, agora, por fin entraba pola porta principal dos centros escolares, baixo o paraugas do formalismo oficial. A fala popular dos labregos bercianos acadaba un protagonismo educativo que moitos non podían soportar, froito dos seus prexuízos culturais. Algunha directora de centro escolar, anos antes, a fines da década dos 90, vendo o que se aveciñaba con semellante apertura curricular, atreveuse a afirmar nun xornal estatal que este bilingüismo había que desterralo definitivamente, ¡unha gran mestra ela!, seguro que aínda está arrepentíndose desas aloucadas declaracióis impresas.

O peor de todo é que ese antibilingüísmo berciano segue presente nas elites funcionaríais que rexen certos centros escolares da nosa rexión. O curioso do caso é que eses dirixentes fomentan o bilingüismo, castellano, inglés, francés ou incluso alemán, pero rexeitando con todas as súas forzas a presenza do galego nos seus colexios, talvez porque pode desprestixiar os centros. Razón pola cal aínda restan centros escolares, sitos n´O Bierzo occidental, que non ofertan clases voluntarias de galego, casos de Carracedelo, Quilous, A Veiga de Valcarce ou Fabeiro. ¿Por qué os dirixentes destes centros non ofertan galego ao seu alunado?... por medo quizais a que esa nova materia idiomática teña a demanda escolar que eles negan. No fondo non cren na liberdade escolar e fan o posible por limitala. Profesores que procuran transmitir os seus prexuízos culturais ao seu alunado, nesta ocasión desterrando o que consideran un idioma inferior e minoritario fronte aos grandes idiomas europeos anteditos.

As direcciois dos centros que non ofertan galego aínda poñen atrancos ao seu alunado, pois éste non pode desenvolver libremente un currículum idiomático variado e axeitado ás súas posibilidades intelectuais. O alunado berciano ten tradición secular de continuar os seus estudos superiores nas universidades de Castela, Valladolid, Salamanca… pero tamén en Galiza, caso de Santiago, e dende hai pocas décadas, Vigo e A Coruña, cos seus campus de Lugo, Ourense ou Pontevedra. O galego e o castelán son as linguas oficiais destas tres universidades galegas, polo que as clases poden ser en calquera dos dous idiomas. Para o alunado berciano que poida acudir nun futuro a esas universidades de Galiza o mellor é saber ben esas dúas linguas. Os centros escolares bercianos que hoxe non ofertan galego impiden ao seu alunado elaborar un historial académico axeitado para afrontar o seu futuro universitario e profesional con maiores garantías de éxito.

Aqueles 3 centros escolares primeiros que ofertaron galego n´O Bierzo medraron, neste curso 2008-09, ata abranguer 13 de infantil e primaria (nas materias de coñecemento do medio e artística), 4 institutos de enseñanzas medias (nas materias de ciencias sociais ou xeografía galega en 1º e 2º do Eso, e lengua e cultura galega en 3º e 4 º do Eso) e a Escola oficial de idiomas de Ponferrada. Así superamos xa a cifra histórica dos mil estudantes de galego no ensino regrado. Pero eses datos non son definitivos porque hai que engadir o alunado que estuda galego, ano tras ano, noutros centros privados por mor da súa preparación para as oposiciois de Galiza (Xunta, Sergas, Xustiza, universidades, deputacións, concellos…).

O Bierzo, abril de 2009.
www.obierzoceibe.blogspot.com

www.ciberirmandade.org/falaceive

www.el-bierzo.com

PEDIMENTOS AOS PARTIDOS POLÍTICOS DA GALIZA

PEDIMENTOS CULTURAIS DO BIERZO
AOS PARTIDOS POLÍTICOS GALEGOS
ANTE AS ELECCIOIS AUTONÓMICAS (1 MARZO 2009).

falaceibe@yahoo.es

A Asociación cultural Fala Ceibe do Bierzo diríxese aos partidos políticos galegos, ante as elecciois de 1 de marzo de 2009, para que tengan en cuenta un feixe de propostas culturais a prol da protección do idioma galego na rexión berciana.

1. VISITA AO PARLAMENTO GALEGO.
O poder lexislativo galego ten que coñecer de primeira man a problemática do galego no Bierzo. Por iso resulta preferente a presencia dos colectivos galeguistas e os entes locais do Bierzo (Consello Comarcal, concellos e pedanías) no Parlamento de Galicia. Resulta abraiante que aínda hoxe non tivera lugar a presenza dos ditos representantes bercianos na Comisión de Cultura para exponer a nosa problemática cultural e proponer medidas de colaboración interterritorial.

2. REFORMA DA LEI DA COMARCA DO BIERZO.
Dende o ano 1991 O Bierzo ten certa autonomía que lle concede a Lei de Castela e León 1/1991, pola que se aprobou a creación da Comarca. Durante a primavera de 2009 está previsto o inicio da a reforma profunda da dita Lei. Cando isto teña lugar pediremos ás instituciois políticas de Galicia (Parlamento Galego, Xunta de Galicia…) e educativas (universidades galegas, asociaciois culturais…) apoio expreso para que se recoñeza a protección e o fomento do idioma galego no articulado da dita Lei da Comarca.

3. ENSINO DO GALEGO.
O ensino do galego na rexión berciana vai para diante paseniño pero coa súa problemática particular. Así aínda hai centros escolares que se resisten a impartir a materia de galego, casos da Veiga de Valcarce, Carracedelo, Quilóus, Fabeiro e Ponferrada. A Comisión de Seguimento interautonómica de ensino galego debe facer máis por resolvermos esta problemática. Así todos os colexios públicos do Bierzo occidental, zona plenamente galego-falante, deberían ter clases da materia de galego, de oferta obrigatoria para eses centros e de opción voluntaria para o seu alunado. Só deste xeito todo o alunado berciano poderá exercer libremente o seu dereito á aprendizaxe do galego.

Outras intervenciois institucionais nesta materia deben potenciarse. Son as actividades extraescolares (viaxes a Galicia, intercambios escolares…), materiais pedagóxicos para profesorado e alunado, campañas escolares a prol do galego, execución de novas tecnoloxías da información no Bierzo, bercianización dos portais educativos (www.edu.xunta.es e http://www.educa.jcyl.es),etc/.

En materia de universidades pode implantarse o ensino do galego no campus de Ponferrada. As universidades galegas deberían facer xornadas, seminarios e demais no Bierzo, investigación histórica, filolóxica… sobre esta rexión estremeira.

4. MEDIOS DE COMUNICACIÓN.
Hai un espazo de comunicación galego común, maís aló dos lindeiros da actual Comunidade Autónoma de Galicia, que se debe protexer e potenciar. A CRTVG ten que fixar un correspondente especial dedicado a cubrir a información xerada na franxa estremeira galego-falante (Eo-navia, O Bierzo e A Seabra). Tamén hai que millorar o sinal e cobertura nestes territorios.

Fai falta unha liña de axudas económicas da Xunta de Galicia para os medios de comunicación da dita franxa estremeira de cara a fomentar o uso do galego parcial neles (xornais, radio, tv, internet…).

5. CULTURA.
Demandamos neste eido a doazón de máis libros en galego para as bibliotecas municipais e escolares do Bierzo, programas informáticos para bibliotecas e cibercentros rurais, campañas de fomento da lectura, presenza do libro galego en feiras do libro, semanas do libro infantil, presentación de libros e autores galegos por parte das editoriais de Galicia, etc.

6. REAL ACADEMIA GALEGA.
O escritor Antonio Fernández y Morales escribiu en 1861 un libro composto por textos en galego-berciano. Pedimos á Real Academia Galega que, coincidindo o vindeiro ano 2011, co 150 aniversario da publicación da dita obra, se dedique o correspondente Día das Letras Galegas dese ano 2011 a este escritor berciano. Deste xeito faríase outra merecida homenaxe aos falantes da franxa estremira galego-falante, despois da que xa se fixo ao Pai Frei Martín Sarmiento.

7. AS ADMINISTRACIOIS LOCAIS.
Resulta necesaria a sinatura dun convenio de colaboración entre a Xunta de Galicia e o Consello Comarcal do Bierzo en materia de protección do galego. O dito acordo interadministrativo debe incluír o fomento do uso institucional deste idioma, creación do servizo lingüístico berciano, cursos de galego para persoal administrativo, curso de galego a distancia (http://www.aulabierzo.com/), a recuperación da toponimia, actualización do dereito consuetudinario, creación de páxinas web dos concellos rurais, etcétera.

8. AS ASOCIACIOIS CULTURAIS.
Propoñemos á Consellería de Cultura a creación dunha liña de axudas económicas, específica para a franxa galego-falante, para as asociaciois culturais que fomenten o uso do galego, a edición de libros e revistas de temática berciana, a creación do Centro Cultural “Pai Frei Martín Sarmiento” en Vilafranca do Bierzo, composto por biblioteca, sala de exposiciois, arquivo, etcétera.

O Bierzo, febreiro de 2009.
http://www.obierzoceibe.blogspot.com/
http://www.falaceibe.blogspot.com/
www.ciberirmandade.org/falaceive

CENTROS ESCOLARES DO BIERZO QUE OFERTAN GALEGO.

Na comunidade de Castilla y León –conforme ao que establece o artigo 4.2 do seu estatuto de autonomía, no que se establece a protección para a lingua galega nos lugares nos que habitualmente se utiliza- a materia de galego está incorporada aos plans de estudo dos centros de ensino primario e secundario.

CENTROS DE PRIMARIA
Ponte de Domingos Flórez (León)
Centro Rural Agrupado Puente de Domingo Flórez
Ponferrada (León)
CP Jesús Maestro
CP Compostilla
CP Virgen del Carmen
CP Valentín García Yebra
Camponaraia (León)
CP San Ildefonso
Carucedo (León)
Centro Rural Agrupado de Carucedo
Toural de Meraio (León)
Centro Rural Agrupado Entrecastros
Vilafranca do Bierzo (León)
CP San Lorenzo de Brindis
Corullón (León)
Centro Rural Agrupado Jimena Muñiz
Cacabelos (León)
CP Quinta Angustia
Toural dos Vados (León)
CP María Luisa Ucieda
Lubián (Zamora)
CP Tuela Bibey

CENTROS DE SECUNDARIA
Cacabelos (León)
IES Bergidum Flavium
Ponferrada (León)
IES Europa
Vilafranca do Bierzo
IES Padre Sarmiento

ESCOLAS DE IDIOMAS
No Bierzo, a Escola Oficial de Idiomas de Ponferrada ofrece a posibilidade de estudar tamén a lingua galega.

WWW.OBIERZOCEIBE.BLOGSPOT.COM

A RECUPERACIÓN DO APALPADOIRO DE NADAL.

FALA CEIVE COLABORARÁ EN LA RECUPERACIÓN DESTE PERSONAJE DE NUESTRA TRADICIÓN NAVIDEÑA

Diversas entidades culturales gallegas están colaborando en la recuperación de un personaje de la tradición popular navideña: O Apalpador. La Asociación Cultural Fala Ceive do Bierzo quiere comunicar por medio de esta nota de prensa, que se suma a esta iniciativa y realizará una campaña de información en nuestra región para dar a conocer esta figura, también propia del Bierzo.

En diversas comarcas de la alta montaña del este de Galiza, así como em diversos puntos del oeste del Bierzo, se mantenía hasta fechas muy recientes la tradición del O Apalpador: un gigante con oficio de carbonero que, durante las fechas de la navidad, bajava de las montañas donde vivia hasta las aldeas, con la intención de “apalpar” (palpar, tocar), las barrigas de los más pequeños de las casas, para comprobar si estabam bien alimentadas. O Apalpador, vigilava que comieran bien, y les deseaba un nuevo año en el que siguieran sin pasar hambre, dejándo-les como regalo unas cuantas castañas calientes, para que se acoradaran de su visita.

Posiblemente, esta antigua tradición del O Apalpador sea uno de los más antiguos vestigios de nuestra cultura, un patrimonio amenazado que debemos esforzarnos en mantener y actualizar, y que nos une a los territórios, a las personas, a las tradiciones, a la cultura en fin, que está más cerca de nosotros.

La intención de la campanha de recuperación de la figura del O Apalpador es mantener viva esa tradición, y actualizarla: hoy en día ya no son sólo castanhas lo que trae esa figura en la noche del dia 25 o en la de fin de año, también puede ser quien traiga los regalos que se hacen en esas fechas.

No tiene que ser una uniformizadora imposición cultural ajena a nosotros/as, la figura de Santa Claus o Papá Noel, la que utilicemos para festejar eses dias. En nuestra cultura, en nuestra tradición, tenemos figuras como esta, personajes entrañables que debemos mantener.

INFORMACIÓIS DE CARLOS JOSÉ PÉREZ TEIJÓN

INFORMACIÓIS DE CARLOS JOSE PÉREZ TEIJÓN DENDE CATALUNYA.

falaceibe@yahoo.es

O noso colaborador de orixe berciana, Carlos José Pérez Teijón, remésanos novas informacióis dende Lléida. Imos analizalas segundo a localización xeográfica das notas de prensa. Por suposto pedimos desculpas por non poder incluír a totalidade da citada información por falta de espazo, e damos as grazas de novo ao seu autor.

A VAL DE ARÁN.
O colectivo Lengua Viua representou obras de teatro en aranés, “Auem un Ihadre en otèl” (temos un ladrón no hotel) e “Era mainada se mos maride” (la niña se nos casa). Esta conocida Serada Teatrau trata de fomentar o uso social do aranés, tamén organizan A Corsa Arán per Sa Lengua.

GALIZA.
O Plano de Promoción do Galego no ensino pretende que en infantil se use a lingua materna, tendo en conta a lingua da contorna e garantindo que o alunado adquira coñecementos da outra lingua oficial de forma oral e escrita. O alunado de primaria terá 50% da docencia en galego, impartíndose obrigatoriamente neste idioma as materias de Matemáticas, Coñecemento do Medio Natural, Social e Cultural así como Educación para a Cidadanía. En ESO tamén se manterá este mínimo do 50%, e serán en galego Ciencias da Natureza, Ciencias Sociais, Xeografía e Historia, Matemáticas e Educación para a Cidadanía.

NAFARROA.
Os cambios na liña política do Goberno Foral de Nafarroa posibilitan que se potencie o fomento do éusquero no territorio non vascófono. Lembremos que a Comunidade Autónoma está dividida en tres territorios a nivel lingüístico, a saber: vascófono, intermedio e non vascófono. O Goberno Foral financia a impartición do éusquero no territorio non vascófono, para o período 2006-2010. Ademais fomenta a lingua vasca entre os docentes da súa Comunidade Foral.

ASTURIES.
Os sindicatos asturianos reivindican un mellor tratamento no currículum educativo do asturiano. A administración educativa pretende dar ao bable un tratamento igual ao da materia de relixión, a través da “atención non educativa”. Segundo os sindicatos non hai ningún control sobre o que poderán facer os centros co asturiano, e pode haber un descenso na demanda de asturiano.

CATALUNYA.
Continúa a polémica polo Real Decreto de ensinanzas mínimas da educación primaria que obriga á terceira hora de idioma castelán. O Tribunal Constitucional admitíu a trámite o conflito positivo de competencias do Governo Catalán contra dita norma. A plataforma Pel catalá a L`escola pide a insumisión dos mestres “porque afecta negativamente aos programas de inmersión lingüística, dado que racha a coherencia pedagóxica e social” e “ignora o modelo de escola catalá en lingua e contidos, adoptado no Principado durante os últimos 30 anos co consenso e o apoio da sociedade civil”.

EUSKADI
A Lei da Escola Pública Vasca de 1993 estableceu os modelos lingüísticos A (básicamente en castelán co éusquero como materia específica), B (bilingüe) y D (en éusquero co castelán como materia). Os debates actuais pola reforma do modelo educativo vasco fixan as posicióis dos partidos políticos. O PNV aposta por un modelo plurilingüe cunha lingua de ensino e aprendizaxe principal que sería en todos os casos o éusquero, co castelán tamén como lingua vehicular para adquirir “a competencia formal”. Isto concrétase nun nivel B1 que permite comprender o discurso normal, participar en conversacióis sobre temas habituais e escribir textos sinxelos en éuscaro e castelán ao rematar o ensino Primario. Ao concluír o ESO os escolares vascos deberían acreditar un nivel B2, similar ao título expedido polas Escolas Oficiais de Idiomas (o “First” do ensino do inglés). O PP vasco quere con carácter obrigatorio o modelo D (básicamente en éusquero co castelán como materia) para todo o alunado. El PSOE segue un modelo trilingüe, cun B2 para a lingua materna e un B1 para la que no es la familiar.

ARAGÓN.
O Secretario Xeral do sindicato Comisióis Obreiras de Aragón reivindica o Estatuto do Docente que pretende “homoxeneizar as condicióis laborais de todas as comunidades autónomas (…)”. Polo que toca a Aragón, pídese que se teñan en conta no citado Estatuto as propias peculiaridades, que pasan polas linguas minoritarias que se falan na Faixa Oriental e no Pirineo. Preténdese que se forme ao profesorado námbolas dúas linguas, catalán e aragonés, así como incentivar aos docentes que se comprometan co medio rural.

O Bierzo, novembro de 2008.
http://www.obierzoceibe.blogspot.com/

www.ciberirmandade.org/falaceive

http://www.el-bierzo.com/

O DIALECTISMO COMARCAL BERCIANO AFASTADOR

O DIALECTISMO COMARCAL BERCIANO AFASTADOR,
Por Xabier Lago Mestre, Pte. de Fala Ceibe do Bierzo.

falaceibe@yahoo.es

A normalización social do idioma galego na rexión berciana ten ainda a resistencia dos defensores do dialectismo comarcal. Estes alegan que a lingua normalizada que vén de Galiza é allea ao que falan acotío. Dende logo que hai diferenzas entre o galego-berciano comarcal e o galego estándar, no léxico, fonética e morfosintaxe. Pero a realidade é que esas diferenzas teñen o mesmo valor filolóxico que o resto do dialectismo que poidamos atopar nas comarcas da Comunidade Autónoma de Galicia. Os falantes do idioma galego do noroeste peninsular sabemos da necesidade que había de fixar unha variedade supradialectal, a cal agora temos na dita normativa do galego. Precisamos dun idioma común, superador das diferenzas dialectais galegas, para evitar confusiois lingüísticas, propias das particularidades das falas dos distintos territorios. O idioma galego moderno debe facilitar ao máximo a comunicación e a comprensión entre os seus falantes. A falla da actual normativa do galego provocaría entre os diversos falantes problemas para entendermos, a nivel oral e escrito, entre os habitantes dos Ancares bercianos, A Mariña luguesa, Baixo Miño, A Fisterra e demais.

As investigaciois filolóxicas xa concretaron que o idioma galego se divide en tres ámbitos territoriais, chamados bloques. O bloque oriental está formado polas áreas asturiana, oriental central, oriental de transición e zamorana. Na dita área oriental central atopamos as subáreas dos Ancares, O Bierzo, O Courel, Valdeorras e Viana. Entre estas zonas hai diferenzas dialectais. Pero é que na propia rexión berciana atopamos diferenzas polo miúdo entre as partes oriental e occidental, ou entre o galego de Ancares, Valcarce, A Cabreira Baixa e demais. Estas diferenzas comarcais débense á influencia dos outros idiomas veciños (castelán e ástur-leonés), pero tamén á existencia de varios vales pechados (Selmo, Valcarce, Burbia, Ancares, Fornela…) que fomentaron falas de seu e microtoponimia diversa. Agora ben, estas diferencias dialectais non son de sufiente entidade para concretar a formación de un dialecto berciano con una normativa propia.

Os partidarios do dialectismo comarcal do Bierzo saben ben das súas diferencias filolóxicas, non só coas zonas veciñas, senón entre eles mesmos. Pois valoran nesta diferenciación lingüística a utilización dunha fala mesturada de castellanismos, velaí a denominación como chapurreao. Pero é que outros pretendemos valorar a lingua galega, mediante a súa diferenza filolóxica co castelán, por ser este outro idioma latino. Ademais o galego ten máis semellanzas históricas co portugués ca có castelán, por iso debe achegarse ao luso.

Moitos bercianos falan o idioma galego como ben saben, e intentan escribilo con moito esforzo, xurdindo pois o dialectismo comarcal porque non tiveron a oportunidade de aprender a normativa correspondente. Outros rexeitan o idioma galego estándar, non desexan escoitalo, nin lelo nin escribilo. Pero peor resulta que estes últimos queiran impedir aos bercianos que poidamos aprender o idioma galego moderno, e a normalizar o seu uso social na nosa rexión. Non se pode condenar aos bercianos a conservarmos únicamente o dialectismo comarcal, cando temos a posiblidade evolucionar dende o galego-berciano, ao idioma galego estándar e chegar ao portugués por mor das semellanzas lingüísticas.

O futuro do galego do Bierzo está no fomento do idioma estándar. Lingua que ten unha grande funcionalidade, na administración, o ensino, os medios de comunicación, as novas tecnoloxías e demais. O galego normativo únenos ao resto da comunidade lingüística galega do noroeste peninsular, Galiza, Eonavia, Seabra, e tamén ás comunidades portuguesa, brasileira e africana. Así pois a lingua galega de hoxe fainos tamén internacionais. Fronte a isto, os partidarios do dialectismo comarcal queren empecharnos dentro das serras bercianas. No fondo éstes non cren no futuro do idioma galego, non queren o seu prestixio, nin a súa declaración de oficialidade, nada de recoñecemento de dereitos lingüísticos para os falantes bercianos. ¿Qué pretenden pois?. Conservar o dialectismo berciano sen modernizalo, non queren que mude porque non están preparados para afrontar o novo futuro plurilingüe sen medos e prexuízos. Viven coas verbas rurais do pasado, vencellados ás falas familiares dos seus antergos, na cárcere da soidade e do illamento. Máis valería cavilar en cómo manter a herdanza do idioma galego que recibiron, en cómo transmitilo con xeito aos seus descendentes, e en facelo atraínte aos neofalantes.

O Bierzo, outubro de 2008.
http://www.obierzoceibe.blogspot.com/

www.ciberirmandade.org/falaceive

http://www.el-bierzo.com/

O ENSINO DO GALEGO MEDRA NO BIERZO.

O ENSINO DO GALEGO MEDRA NO BIERZO.

La Asociación Cultural Fala Ceibe do Bierzo (

www.ciberirmandade.org/falaceive) informa de que sigue aumentando la demanda de la materia de idioma gallego en los centros educativos de la región berciana. Así lo ha declarado el delegado territorial de la Junta de Castilla y León, Eduardo Fernández, aprovechando el inicio del curso escolar 2008-09. Esta demanda social de la enseñanza del gallego es un apoyo implícito a las demandas lingüísticas de los colectivos culturales (Escola de gaitas de Vilafranca, Xarmenta, Fala Ceibe…). En este sentido hay que agradecer a la Consejería de Educación de la Junta de Castilla y León la actual oferta de idioma gallego en nuestra región.

Pero la implantación de la enseñanza do gallego en O Bierzo tiene todavía carencias. A nivel territorial, seguimos demandando que se oferten clases de esta lengua en los colegios de A Veiga de Valcarce, Carracedelo, Quilous, A Veiga de Espiñareda, Fabeiro, entre otros centros de O Bierzo occidental y Ponferrada. No se puede dejar en manos de la dirección de los centros educativos la decisión final sobre la oferta o no de la materia de lengua gallega. Opinamos que si hay petición de gallego, por parte de algún padre, madre o alumnado, se debe ofertar automáticamente esa materia en el curso escolar en que se demande. Estamos ciertos de que la solicitud inicial, y quizás minoritaria, de esta lengua propia de O Bierzo, en un centro que todavía no la oferta, incentivará posteriormente una mayor demanda social por parte de su comunidad escolar.

Fala Ceibe también pide al Consejo Comarcal de O Bierzo que incluya un curso de lengua gallega en su nueva web (

www.aulabierzo.com). Este curso de gallego en internet deberá tener carácter abierto, para que cualquier internauta pueda seguirlo con eficacia. Curso de gallego que puede interesar a los jóvenes, funcionarios, inmigrantes, emigrantes bercianos, estudiantes, opositores y público en general. En este sentido, reclamamos también a la Junta de Castilla y León inserte un curso de idioma gallego en su web educativa (www.educa.jcyl.es).

Acabamos indicando las razones por las que la ciudadanía berciana apuesta por la recuperación del gallego a través del aprendizaje de esta lengua propia. Se estudia gallego porque se quiere continuar la carrera académica en cualquiera de las 3 universidades de Galicia, con sus 7 campus universitarios en otras tantas ciudades, también por razón de las oposiciones a la Xunta de Galicia, Sergas (Servizo Galego de Saúde), Xustiza, universidades, deputacións, concellos… que siempre será mejor trabajar en Galiza, a unos kilómetros de O Bierzo, que no en Barcelona, Madrid, Valencia, Zaragoza..., a cientos de kilómetros. Otros bercianos desean conocer la lengua de su familia (abuelos, padres…) y de sus vecinos, para facilitar la comunicación intergeneracional y saber más de la cultura y la lengua de O Bierzo occidental. Además el conocimiento del gallego permite acceder mejor a los variados contenidos presentes en los medios de comunicación de Galiza (televisión, radio, periódicos, internet…), así como a las actividades de ocio (literatura, música, teatro, cine, informática…). Por último el paso idiomático del gallego al portugués es más fácil de lo que podemos pensar, lo que en el fondo enriquece a todos los bercianos con otro idioma internacional.

O Bierzo, agosto de 2008.
www.obierzoceibe.blogspot.com

INFORMACIOIS DENDE CATALUNYA DE CARLOS JOSE PÉREZ TEIJÓN.

INFORMACIOIS DENDE CATALUNYA DE CARLOS JOSÉ PEREZ TEIJÓN

falaceibe@yahoo.es

Outra vez recibimos información variada sobre os procesos de normalización lingüística en Catalunya, Aragón, Asturies, Valencia e Illas Balears, deste descendente de bercianos emigrados.

Nesta ocasión salientamos que a Generalitat de Catalunya se toma moi en serio a protección da outra lingua minorizada, o aranés. Agora sabemos da futura creación dunha Oficina Occitan en Catalunya, coa función de executar o desenvolvemento estatutario do aranés. Dende esta oficina se fomentará a cooperación e coordinación co Conselh Generau d´Arán na promoción do occitano, tanto no val d´Aran e en Catalunya. Tamén se coordinará coas instituciois europeas a aprendizaxe e mailo ensino do occitán. Outra función da dita oficina será a de manter o diálogo cos axentes sociais, entidades ou universidades que traballan na promoción, coñecemento e difusión da lingua. Igualmente informar á cidadanía e ás administraciois catalás en relación coa normalización deste idioma. Todo isto débese a que o aranés ten estatuto de oficialidad tamén en Catalunya, non só no val d´Aran.

O Conselh Generau d´Aran e a Generalitat crean un consorcio para normalizar o aranés. Preténdese así impulsar o uso deste idioma na administración catalá. Procurará a estandarización desta lingua minorizada para acadar a plena normalización social e institucional, neste sentido crearase un traductor on line.

A chamada llengua d´Oc, na súa modalidade gascona que se fala no val d´Aran, acadou a oficialidade a través do Estatut de Catalunya, no seu artigo 6.5 indica, “la llengua occitana, denominada aranés a la Val d´Aran, és la propia d´aquest territorio i oficial a Catalunya”. O conseguido polos araneses coa súa oficialidade será un exemplo vindicativo a seguir polo resto de falantes deste idioma, uns 3000000 de persoas do resto da Occitania. A oficialidade do aranés tamén reforza a identidade aranesa e o papel institucional do Conselh generau d´Aran.

A nivel social tódolos anos organízase a caminata popular Aran per sa Llengua, o 29 de xullo de 2007. Os participantes na andaina levaron as bandeiras coloradas de Aran. Neste acto prodúcese a entraga un premio á mellor labor a prol do aranés. Outro acontecemento é a recollida de cartos para erixir un monumento de 48 toneladas de peso e 6 metros de altura a favor do aranés que se vai traer de Carrara, en Italia, que se vai inauguran por mor do 15 edición neste ano 2008.

Sobre o catalán, comentamos a denuncia, ante o Tribunal Superior de Xustiza de Catalunya (TSXC), que se puxo contra una xuíza que instou a $declarar en castelá a un testigo dun crime en Berga. A asociación de Xuristas en Defensa de la Lengua Propia alega a comisión dunha falta moi grave, tipificada no artigo 417.14 da Lei Orgánica do Poder Xudicial, que sanciona a “ignorancia inexcusable no cumprimento dos deberes xudiciais”. Agardamos pois a sentenza final. Tamén sabemos da edición dun libro de David Pagès, El Català Perseguit, que recolle dende reportaxes xornalísticas ata declaraciois de gobernadores civís contra da lingua catalá.

Con relación a Aragón, sabemos que o seu gobernó traballa xa na presentación do proxecto da Lei de Linguas desa comunidade autónoma que se espera para antes de xuño deste ano. Como ben sabemos na recenté reforma do Estatuto de Autonomía de Aragón non se recolle a cooficialidade do resto de idioma desta comunidade autónoma, casos do catalán e mailo aragonés. Aínda así preténdese regulamentar os dereitos destes falantes. Curiosamente, o catalán de Aragón acada altos niveis de uso informal, o 68%, mentres que no Principat só é dun 52%. Sen embargo, nos ámbitos formais o uso do catalán decae ata un 9%, ao contrario do que pasa no Principat que medra. No estudo que comentamos o 88,8% dos falantes catalans de Aragón afirman saber esta lingua, o que significa que é o territorio de maior coñecemento do idioma dos Països Catalans, isto se debe a que é una zona con escasa inmigración. Na franxa de Aragón a identificación identitaria co idioma catalán é inferior a outros territorios dos Països Catalans. Respecto á escritura en catalán, a Franxa catalana presenta baixos niveis, 30,3%, seguido da Catalunya nord, un 10,6%, e L´Alguer, un 13,6%.

O Bierzo, abril de 2008.
http://www.obierzoceibe.blogspot.com/

www.ciberirmandade.org/falaceive

O QUE NOS FAI SEGUIR,

O QUE NOS FAI SEGUIR.

por Alberto Gómez Bautista, membro de Fala Ceibe do Bierzo.

Nun dos capítulos da serie televisiva “Band of Brothers” (irmáns de sangue) o nono capítulo concretamente, titulado Why we figth? (Por que combatemos?) onde se nos amosan as dúbidas e o cansazo deste bando ou grupos de soldados que protagonizan esta teleserie cando chegan a Alemaña, é nesa altura da guerra e nese país, onde descobren un campo de concentración y exterminio Nazi. Hai se decataron de porque combatían. A todos nós, nas diferentes facetas da vida, e salvando as diferencias, nos aborda esta cuestión. Para os que amamos a lingua galega é fácil encontrar unha resposta. Eu encontreina (en Vilafranca do Bierzo) unha vez que me abordou esta dúbida ollando para unha crianza que lle berraba amigabelmente a outros nenos incitándolles a xogar con el. Cada un ve a causa das súas causas nas mais inimaxinábeis situacións. Eu, persoalmente, hai tempo que aceptei, como algo natural, a idea da morte, o que me custa aceptar é que está forma de estar na vida, esta lingua á que tantos homes e mulleres lle emprestaran a súa voz, a moldearan, a mudaran, e a usaran para amar, soñar, imaxinar o inimaxinábel, desapareza e non ecoe alén da nosa existencia. A lingua é, sen dúbida, o maior desafío humano á morte.

Con ou sen dúbidas un ano máis celebrouse o Día das Letras Galegas no Bierzo grazas ao esforzo dos mozos e mozas de Fala Ceibe que, porén, teiman en asinalar con actos de grande interese, anos tras ano, esta importante data da nosa memoria colectiva de galegofalantes. Para os que pensamos que o Día da Lingua Galega é todos os días, talvez isto non teña nada de especial, se exceptuamos as fortes doses de folclore con que algúns nos tentan meter polos ollos e as orellas unha visión museolóxica da lingua que fede a formol e a morgue. Más xa que falamos de letras gustaba de aproveitar a ocasión para falar das letras e da escrita da lingua. Xa teño falado noutras ocasións do poder das palabras, e de que se escribo é porque acredito que as palabras teñen un enorme poder, coido que todos somos conscientes diso pois cando escribimos, mesmo cando mandamos un e-mail a un amigo, temos tendencia a rever o texto con coidado, coñecedores do mal ou do ben que pode facer unha letra a mais ou a menos.

É sabido que unha lingua que posúe escrita ten unha arma marabillosa para a súa promoción e difusión. É paradigmático o caso da Unión India onde só as linguas con escrita son referidas na constitución e consecuentemente promocionadas.

Porén, esta ferramenta fantástica que é a escrita pode tornarse unha arma de opresión, de manipulación e de persecución ideolóxica, cando imposta de arriba para abaixo, sen contar coa opinión dos seu falantes e usuarios. É abondo coñecido o caso da Unión Soviética cando o poder daquel Estado tras ter promovido o alfabeto latino nos anos 20 do século pasado, mudou de ideas e nos anos trinta reintroduciu o alfabeto cirílico. Todo isto tiña un obxectivo claro: eslavizar, ou se se prefire, rusificar linguas e pobos. Houbo quen se opuxera a esta política, que foi na altura revestida dunha aparencia anodina, e o pagou caro.

Nós, os galegofalantes, tamén padecemos unha imposición de arriba para baixo, de xente que coida estar en posesión da verdade, e até se permiten o luxo de dicirte como tes de escribir, porque o din eles, defensores dunha norma de consenso só consensuada por eles mesmos. O mais abrallante é que neste comezo de século onde moitos andamos a tentar deitar abaixo fronteiras, onde entenderse cos veciños e falar linguas é unha cousa para orgullármonos, pois ben, hai tipos por hai que se gaban de non falar galego, e outros que si o falan alardean de non entender aos portugueses, brasileiros, etc. Afortunadamente a xente normal non ten eses requintes e problemas propios deses policías lingüísticos, os médicos bercianos e galegos cando marchan para traballar a Portugal, xa que aquí o traballo non é cousa que abonde, usan a lingua de Rosalía para entenderse cos portugueses. Por que será?

Eu persoalmente non teño nada contra ningunha norma, coido que todo o mundo ten parte de razón. Mais si son contra os tarugos que se fechan nas súas posicións, e esquecen os problemas serios que atravesa o noso idioma, mais preocupados con rivalidades persoais do que co interese xeral. Mentres andan nas súas liortiñas de café a lingua perde terreo a un ritmo arrepiante, e perde calidade e creatividade cercada polo castelán. Non me preocupa que o galego lle “roube” palabras ao castelán, as linguas todas tomaron palabras unhas das outras, o preocupante e que se vire só cara o castelán e esqueza o portugués (e as outras linguas do noso entorno), sendo que o portugués é o galego criado en liberdade que dicía Castelao.

Espero que estas palabras sirvan para chantar os alicerces de entendementos futuros. Desexo tamén que non se me mal interprete, e que os que teñen a sartén polo mango se deixen de caralladas e arrimen o lombo pois os galegofalantes en xeral, e os de O Bierzo en particular, estamos xa fartos de belas palabras, e a hora dos xestos, de traballar a reo, para que esta nosa lingua teña o futuro que tantos e tantas desexamos.

Ocórrenseme unha idea a este respecto, talvez sería interesante que o Goberno de Galiza e os responsables lingüísticos do goberno e das diferentes institucións ligadas á lingua decretasen unha moratoria normativa é dicir que se inicie un período de tolerancia normativa (é dicir, a administración e as institucións, á hora de recibir documentos dos cidadáns ou ao subsidiaren publicacións actuarían de tal forma que a norma utilizada non será tida en conta, admitíndose calquera normativa coherente). É unha idea, talvez bizarra, mais surxida da necesidade de resolver un problema que nos reten e nos atrapalla na andaina da normalización da nosa lingua. Sexa cal sexa a normativa non se pode sacrificar a democracia por mor de unha utópica unidade normativa. Case todas as linguas, e en especial as minorizadas e/ou minoritarias teñen problemas en relación a norma, pero estes “conflictos” (cando ocorren en países democráticos) nunca provocan unha violación de dereitos fundamentais dos falantes desas linguas, non se sacrifica á liberdade e cidadanía en aras de unidades e purezas normativas nin se crea á volta da lingua unha policía lingüística co poder de dicir o que ou o que non se publica, por dar só un exemplo.

É moita cousa a que esta en xogo neste curso que se inicia agora, temos pola fronte expectativas e posibilidades que hai poucos meses nin imaxinábamos que fosen posíbeis. Estanse a criar condicións irrepetíbeis para pór o noso idioma a andar, para o normalizar alén e aquén Cebreiro. Agora só resta continuar a traballar, a pensar e a soñar.

Saúde e Lingua.
5 de Outubro de 2005.Alberto Gómez Bautista

(É membro de Fala Ceibe e profesor na Universidade Lusófona de Lisboa).

RESPECTO POLA TOPONIMIA GALEGO-BERCIANA

RESPECTO POLA TOPONIMIA GALEGO-BERCIANA,
Por Xabier Lago Mestre, Pte. de Fala Ceibe do Bierzo.

falaceibe@yahoo.es

Estes últimos días os medios de comunicación de Castela, León e O Bierzo comentaron unha nova relacionada cun problema de convivencia que había no centro escolar de Viladepaos. O curioso do caso é que non atopamos coincidencia na denominación do citado colexio, "Campo da vila", "Campo de la vila" ou "Campo de la villa". Dende logo o seu nome é Campo da vila, pero resulta abraiante tanto desbaraxuste á hora de dar co nome certo do dito centro. Para moitos xornalistas segue soando moi rariño asumir a existencia de palabras en galego n´O Bierzo, por iso hai que facer o esforzo normalizador por castelanizalas ¿non si?. Alguis defenden sen tino que no occidente da nosa rexión berciana non pervive, nin houbo xamais, toponimia en idioma galego, o que quedan son restos do chapurreao, propio de falantes ignorantes que non saben castelao. Todo arcaísmo dialectal debe ser eliminado a través da corrección continua e contundente nos medios de comunicación ¡a prol da obxectividade informadora!.

Sigamos pois. Se recoñecemos que a denominación real é Campo da vila ¿cómo debemos chamar á poboación onde se atopa?... ¿Viladepaos ou Villadepalos?... Por suposto, Viladepaos, pero mira que soa tan mal na fala popular, tan agalegado. Manteñamos mellor o culto Villadepalos, que é máis oficial, ademais, en castelao todo o mundo o entende. En fin, todo sexa porque os bercianos e as bercianas non descubran a orixe lingüística de Viladepaos, nin dos outros lugares da contorna, de clara etimoloxía galega, Carracedelo, Cacabelos, Peón, Paradela, Penedela, Vilamaior, Toural dos Vaos e demais. O coñecemento de certas verdades idiomáticas pode doer, esixe autocrítica, rexeito de prexuízos, etc. A toma de conciencia idiomática é progresiva, despois vén a familiaridade, a seguir os bercianos e os galegos son curmáns ou peor, irmaos, e logo piden vivir xuntiños, velaí a segregación territorial ¡que perigos nos axexan!.

O caso da confusión terminolóxica de Campo da vila non é un feito anecdótico, como ben podemos deducir. Pasa coa meirande parte da toponimia galego-berciana, tanto maior (nomes de concellos, serras, montes, ríos...) coma menor (regueiros, penas, cavorcos, carreiros, valiñas, pradoiros...). Paseniño, acotío, silandeiramente estragamos a nosa toponimia, as nosas verbas tradicionais, a nosa riqueza lingüística galego-berciana. Case sen querelo, sen darmos nin de conta. Porque aínda non somos quen de saber o moito valor do noso patrimonio idiomático autóctono.

Exemplos temos a esgalla que confirman o que estamos a dicir. Denunciamos a deturpación contina da nosa toponimia galego-berciana. Admitamos o que acontece diante dos nosos ollos coas obrigadas castelanizaciois de: As Médulas, Cornatelo, S. Pedro de Devesas, Toural de Meraio, Quilous, Fabeiro, Perexe, A Veiga de Valcarce, Barxas e demais. O Bierzo occidental, tan galeguizado durante séculos, está a ser castelanizado, en parte polas dinámicas políticas derivadas da integración na Comunidade Autónoma de Castela e León. O único idioma oficial deste amplo e tan diverso territorio é o castelao, para os demais idiomas minoritarios non hai recoñecemento de oficialidade. Fórzase así a convivencia social coa imposición idiomática en castelao, aos falantes das outras linguas non se nos conceden dereitos lingüísticos, simplemente somos desprezados e discriminados.

Trátase de condenar a esas linguas pequenas á desaparición definitiva, por falta de utilidade pública e administrativa. Para uso social tenemos o castelao, compartido con tantos millois de falantes por todo o planeta. Así pois, ¿quén pode ousar demandar a protección dos outros idiomas minorizados de Castela e León? casos do ástur-llionés, éusquero do condado de Trebiño e norte de Burgos ou o galego d´As Portelas da alta Seabra e O Bierzo. A estatexia política que sufrimos procura a morte do idioma galego e, polo mesmo, a perda de especificiadade da nosa rexión berciana, con todo tipo de atrancos xurídicos e administrativos forzados. E así provocar a nosa asimilación definitiva dentro da identidade política e cultural de Castela e León. Denunciamos que as nosas cultura e lingua galegas d´O Bierzo merecen un respecto maior, que paga a pena cumprir coa obriga cívica e xeracional de manter este patrimonio herdado dos nosos devanceiros.

O Bierzo, outubro de 2007.

www.obierzoceibe.blogspot.com

www.ciberirmandade.org/falaceive

AS MEDIDAS TRADICIONAIS DA REXIÓN BERCIANA

AS MEDIDAS TRADICIONAIS DA REXIÓN BERCIANA,
Por Xabier Lago Mestre, Pte. de Fala Ceibe do Bierzo.

falaceibe@yahoo.es

As unidades de lonxitude ben poden ter a súa orixe nas de tipo antropométrico, pola súa relación coas dimensiois do corpo humano. Así temos as derivadas do pé, cóbado, man, dedos, pulgadas, etc. Tamén hai medidas equivalentes a acciois que podían realizar as persoas, é dicir, a distancia percorrida nun día, ou a cantidade de produto que se podía transportar e demais. Outras medidas tiñan que ver cos traballos que facían os animais (bueis, cabalos, mulas...) en colaboración coas persoas (superficie que araban por día...).

Entre as medidas de lonxitude máis importantes atopamos a legoa, equivalente a 5500 m. ou camiño percorrido nunha hora. Ademais do estadal (3.36 m.), a braza (lonxitude dos dous brazos abertos que se traduce en dúas varas). Pola súa banda, a vara é igual a 84 cm. Outras equivalencias son as seguintes: o estadal son 4 varas e a braza son 2 varas. Divisores da vara son o palmo ou a cuarta, igual a 1/4 da vara ou 21 cm. E o furco ou media cuarta, abertura dos dedos índice e medio. A pulgada é a sexta parte do palmo, mídese coa falanxe unllada do dedo pulgar.

Entre as medidas de superficie da rexión berciana salientamos a carga, a fanega, as cuartas, os cuartais e os cuartelos (cuartillo). As equivalencias entre elas son as seguintes: 1 carga representa 4 fanegas, 8 cuartas, 16 cuartais e 192 cuartelos. Outras relaciois poden ser: 1 cuartal equivale a 12 cuartelos, 3 celemíns, 6 medios, 3 medidos, 24 maquilas ou pucheiras dos Ancares. No Bierzo hai cuartais de 436 m2 y ata de 500 m2, segundo a zona.

O traballo nas viñas mensurábase en xornais. Un xornal representa 1/2 cuartal ou a superficie que o xornaleiro cava nun día. A unidade máis empregada era o cuartal que equivalía a 400 m2 no antigo partido xudicial de Ponferrada e a 436 m2 no de Vilafranca, coincidente este último co ferrado da provincia de Lugo. Sen embargo, o ferrado nas provincias de Ourense e de Pontevedra era 628 m2, en A Coruña bailaba entre 444 e 639 m2, en Laciana vai de 600 a 672 m2. Logo temos a relación do carro de abono co cuartal, 1 cuartal equivale a 4 carros de esterco.

No caso dos pradoiros as medidas máis normais son os carros de herba e os balagares ou montois, así 4 balagares igual a 1 carro. Tamén temos as forcadas ou forcados e os feixes, como medidas máis pequenas.

Nas medidas de capacidade hai que diferenciar as de áridos e grans e as de líquidos. Para medir as primeiras temos caixas ou cilindros de madeira. Así temos a maquila, utilizada polo muiñeiro para cobrar o prezo do muiñada. Nalgunhas poboaciois a maquila recibe o nome de cuartilín ou pucheira. O cuartal medía as castañas, trigo, cebada, centeo, millo... A súa capacidade é de 13,58 litros. Os cuartais medíanse a cheas ou a rapas, No primeiro caso, quedaba colmado de todo e, no segundo, enrasado. O cuartal de centeo en gran daba 10 kg, o de trigo 11,5 kg e o de cebada 8 kg. O cuartelo (cuartillo) usábase para a venda de semente de repolo, cebola, pemento... Os derivados dos cuartelos eran os medio cuartelo e o cuartillín (1/4). Tamen xorden outras cunidades como o celmín e o medio. En fin, 1 cuartal son 3 celemíns, 6 medios e 24 maquilas.

Polo que toca á medición de líquidos hai distinción co aceite porque éste era máis caro. Os recipientes que contiñan os líquidos remataron por converterse en unidades de medida. A cántara ou o cántaro teñen unha capacidade de 16 litros. Os seus múltiplos eran o cañado, equivalente a 2 cántaros, e o miedro que representaba 12 cántaros. As divisiois do cántaro eran a media cántara de 8 litros, a cañada ou cuartela (cuartilla) de 4 litros, e o cuartelo (cuartillo) de medio litro. Así, 1 miedro son 12 cántaras, 48 cañadas, 384 cuartelos.

As medidas máis usuais para áridos e líquidos noutras provincias eran: Lugo (ferrado de 13 litros e cuartillo de 0.47 litros, respectivamente), Ourense (ferrado de 13 litros e cántara de 15 litros), León (hemina de 18 litros e cántara de 15 litros) e Asturias (fanega de 74 litros e cántara de 18 litros).

Para a medición de pesos utilizáronse as balanzas, comparando o obxecto dado cun sistema de pesos determinado. A romanización truxo dous modelos de balanzas, a de brazos iguais con dous platos e un sistema de pesas, e a de brazos desiguais ou romana. A pesar destes aparellos, a meirande parte dos produtos medíase por capacidade, por iso se utilizaba o cuarteirón, equivalente a 1/4 de libra, sendo a libra igual a 16 onzas ou 460 gramos. A arroba representaba 25 libras ou 11.5 kilogramos, e o quintal son 4 arrobas ou 46 kg.

Outras medidas son o brazado, capacidade de palla o herba que se pode abranguer entre dous brazos por un home. A mañiza é un brazado xa atado se é de palla e dous brazados se é de herba. O cento e o medio cento utilizábanse na merca de plantois de repolo, col, cebolas, pementos, tomates, leitugas, etc. Estes plantois viñan atados con xuncas ou palla. O furco é unha restra de cebolas ou allos entrelazados, o de cebola son 16 unidades e o de allos 32 unidades. Noutra orde de cousas, lembremos tamén as mediciois que se realizaban a través das quendas de regos de pradoiros, hortas, etc, viceiras de gando maior ou menor, muiñadas e fornos comunais.

Como ben todos sabemos a implantación progresiva do sistema económico capitalista en todo o estado español precisaba da unificación das diversas medidas e, polo tanto, a supresión das tradicionais e rexionais, velaí a imposición do sistema métrico decimal que conservamos na actualidade.

O Bierzo, setembro de 2007.
http://obierzoceibe.blogspot.com
www.ciberirmandade.org/falaceive

www.falaceibe.tk