ECOS DA BERENGUELA, HAIKUS DO BIERZO

ECOS DA BERENGUELA
HAIKUS DO BIERZO,
XOSÉ LOIS GARCIA

O Bierzo non é o Xapón, mais ten unha paisaxe apaixonada onde a poesía emerxe deses picoutos nevados e deses riachos cantareiros e bulidores que emiten unha imaxe tenra e precisa que sempre nos conmove. O viaxeiro, sempre impresionado e conmovido por estas paisaxes bercianas, intenta, en seus silencios, falar coa natureza e esta sempre lle responde. Este é o caso de María Concepción Hernández, unha canaria de Los Realejos de Tenerife, onde naceu en 1938, Licenciada en Filosofía e Letras pola Complutense e actualmente reside en Tenerife. Nada sei das súas benquerencias co Bierzo, que deben ser moitas, mais si das súas impresións que tan ben expresa nestes seus haikus que sinceramente titula: “Impresións do Bierzo”.

Este libro bilingüe, para nós os galegos, ten unha atracción especial porque o idioma rector é o galego. Esto é moito para terlle que agradecer a unha canaria de encantos mareiros que veña a estas terras para enxergarse nelas, pero ademais capte con toda naturalidade que o idioma do Bierzo é o galego. Seus rexistros están harmonizados nun galego normalizado e de fecunda vitalidade literaria. Non sei se isto lle veu pola súa profesión académica de filóloga ou tubo axuda de outros. Isto en realidade pouco importa. O que si ten moito mérito é a predisposición dunha persoa como María Concepción Hernández que ademais de ser sensíbel co medio explorou os alicerces mais íntimos e as esencias mais lexitimadoras como é a fala galega do Bierzo, cada vez menos falada. Esta parcela lingüística foi plasmada no Estatuto De Autonomía de 1936 e nada comentada no Estatuto de Autonomía de 1980. Agradécese ese recoñecemento ao idioma orixinal do Bierzo que non é outro mais que o galego e atópase en decadencia fronte ao castelán.

Serie Prímula é a editora madrileña que se encargou da publicación de “Impresións do Bierzo”. Aquí exprésase esa comuñón cunha terra tan definida e tan especial como é a berciana. E deste sentimento xurde unha temática difícil, non só pola súa economía poética, senón pola súa filosofía do concreto. María Concepción Hernández propúxose como meta un temario difícil e de raíces orientais. Neste caso, un xa pode ser un bo lector de haikus, penetrar ou imaxinar as preferencias e as alusións do gran Basho que tanto mastigou e dixeriu a paisaxe doutras lonxincuas latitudes ben diferentes ás do Bierzo.

Non é fácil penetrar nunha terra cando non se ten un sentimento profundo por ela. Incluso para comprendela hai que manter confidencias e cando o microcosmos nos fala cos seus silencios. Este principio parece que o mantén con firmeza esta poeta. Aínda que nos pareza que algúns destes haikus están descompensados entre o sentido que lle dá ás cousas e as imaxes que estas emiten nos tres versos. Os haikus sempre tenden a simplificar a mensaxe e se un non comprende a súa misión pode que o hermetismo remate afogándoo.

María Concepción Hernández escolleu unha temática difícil para evocar as terras do Bierzo, que coñece, que ama e que evoca. Hai un interese sentimental profundo e ela escolleu este tipo de versos para harmonizar as imaxes que se lle foron acumulando nos seus interiores e, psicoloxicamente, non é nin moito menos unha aventura e menos un capricho. Hai imaxes tan delicadas e suxerentes que nos leven ao celme mais nítido e venturoso do que a poeta apreciou no Bierzo. Este haiku mantén é unha contundencia sorprendente, tal vez cando a poeta observa as cerdeiras floridas e así responde a estes estímulos: “A velocidade/ as cereixas maduran/ ca augardente”. Ou esta imaxe tan penetrante, delicada e filosófica: “Do vello umeiro/ surxiron mouchos/ plumaxe rosácea”.

“Impresións do Bierzo” conta con catro partes que corresponden ás catro estacións. Todo un temario nada esquecido nos haikus xaponeses nos que se evocan eses cambios cíclicos que producen trocos na paisaxe e estados de ánimo determinado nas persoas.